Klasyfikacja projektów

W rzeczywistości istnieje wiele rodzajów projektów, które można uporządkować w  według charakterystycznych cech [Trocki 2003]:

 Pierwszą własnością różnicującą projekty jest „pochodzenie zlecenia na opracowanie projektu”. Ze względu na ten typ, wyróżnia się zlecenia wewnętrzne i zewnętrzne:

A.    Zewnętrzne pochodzą od klientów (zleceniodawców) przedsiębiorstwa.  Najczęściej są to projekty budowlane: budynki mieszkalne, budynki użyteczności publicznej, różne obiekty infrastruktury, budowle przemysłowe i inne…

B.     Zlecenia wewnętrzne najczęściej wynikają z potrzeb własnych przedsiębiorstwa. Tego typu projekty realizowane są w celu usprawniania działalności przedsiębiorstwa. Takimi projektami mogą być: projektowanie i wdrażanie systemów informatycznych, wdrażanie projektów restrukturyzacyjnych, badania rozwojowe itp.. Spotyka się też projekty budowlane, które zleca i wykonuje sam inwestor. Zrealizowane obiekty (np. mieszkalne lub do użytku publicznego) przeznaczane są pod wynajem lub na sprzedaż.

Proces wykonywania projektu na zlecenie wewnętrzne jest odmienny od tego wykonywanego na zlecenie zewnętrzne. Przy zleceniach zewnętrznych pojawia się problem komunikacji z klientem, który należy rozwiązywać poprzez umiejętne negocjowanie. Z tego też względu podział odpowiedzialności rozkłada się inaczej. Z drugiej zaś trony, przedsiębiorstwo wykonujące zlecenie, jest lepiej przygotowane do zarządzania projektem, ponieważ angażuje służby operacyjne.

Drugim parametrem charakteryzującym projekty jest ich orientacja. „Projekty mogą być zorientowane obiektowo lub zorientowane procesowo”.

Ø  Projekty, które są zorientowane obiektowo mają zdolność do tworzenia lub zmiany obiektów materialnych. Takimi projektami mogą być: obiekty budowlane, systemy techniczne itp.

Ø  Projekty sklasyfikowane według orientacji procesowej mają na celu tworzenie lub zmianę systemów działania. „Są to procesy technologiczne, procesy informacyjno – decyzyjne, procesy dystrybucyjne, systemy organizacyjne itd.…”.

Podział ten ważny jest z uwagi na zróżnicowanie konsekwencji w przedsiębiorstwie. Po zamknięciu projektów zorientowanych obiektowo nie występują zmiany w dalszym funkcjonowaniu przedsiębiorstwa. W odmienny sposób działają projekty zorientowane procesowo. „Przykładowo, projekt informatyzacji określonej dziedziny zarządzania przedsiębiorstwem – np. rachunkowości i finansów – pociąga za sobą zmiany organizacji i zarządzania w innych dziedzinach funkcjonowania przedsiębiorstwa”.

Trzecim punktem w podziale projektów jest stopień ich nowości i oryginalności. Jest to nowość i oryginalność samego projektu, a także nowość dla samego wykonawcy.

Ø  Projekty charakteryzujące się wysokim stopniem nowości - oparte są na badaniach rozwojowych i technologicznych. Dotyczą one nowych i oryginalnych rozwiązań technicznych. Mogą to być budowle wznoszone za pomocą niestosowanych wcześniej technologii.

Ø  Projektami o niskim stopniu nowości, są udoskonalenia znanymi dotąd technologiami. Mogą być to znane technologie na rynku, jednakże stają nowościami dla wykonawcy podczas realizacji.

Ostatnim – czwartym kryterium M. Trockiego  jest rozmiar „mierzony zakresem czynności składowych, czasem realizacji, liczbą zaangażowanych wykonawców lub/i kosztami realizacji”. Kryterium to dzieli się na małe, duże i wielkie projekty.

Ø  Małym projektem może być budowa domu jednorodzinnego.

Ø  Dużym projektem przykładowo może być budowa hipermarketu.

Ø  Do wielkiego projektu zakwalifikować można budowę „drapacza chmur”.

M. Trocki  klasyfikuje projekty według rozmiarów biorąc pod uwagę trzy kryteria:

Ø  liczebność zespołu projektowego

Ø  pracochłonność

Ø  koszt projektu

Rodzaje projektów według ich rozmiarów

Rodzaj projektów	Liczebność zespołu projektowego	Pracochłonność projektu (osobolata)	Koszt projektu      (mln DEM)
Male projekty	<6	<0,4	<0,1
Średnie projekty	6 - 50	0,4 - 50	0,1 – 10
Duże projekty	>50	>50	>50

Źródło: Trocki, 2003r.

Dodatkowym piątym punktem wykraczającym poza klasyfikacje M. Trockiego jest podział ze względu na tematykę przedsięwzięć projektowych, które można wyróżnić:

Ø  „Projekty inżynierskie, konstrukcyjne, petrochemiczne, górnicze i wydobywcze” Przy tego typu budowlach, zazwyczaj istnieje wymóg pracy w miejscu realizacji (plac budowy) – często z dala od siedziby wykonawcy. Projekty tego rodzaju wymagają poważnych inwestycji kapitałowych oraz dużej dyscypliny w zarządzaniu postępami prac.

Ø  „Projekty produkcyjne, przygotowywane w celu opracowania nowego produktu bądź wytworzenia części wyposażenia lub maszyny, statku, samolotu, pojazdu naziemnego lub innego złożonego przedmiotu”. Realizowane są w fabrykach oraz w otoczeniu bliskim firmie.

Ø  „Projekty zarządcze, potwierdzające opinię, że każda firma bez względu na wielkość, przynajmniej raz w czasie swojego istnienia potrzebuje ekspertyzy z zakresu zarządzania projektami”. Tego typu projekty powstają, kiedy firmy przenoszą się, wprowadzają nowy system informatyczny, opracowują raport wykonalności lub też restrukturyzują przedsiębiorstwo.

Ø  „Projekty badawcze”. Tworzone są w celach badawczych. Pochłaniają duże sumy kapitału

Rodzaje projektów

RODZAJE PROJEKTÓW	Według pochodzenia zlecenia	Projekty wewnętrzne
		Projekty zewnętrzne
	Według Orientacji	Projekty zorientowane procesowo
		Projekty zorientowane obiektowo
	Według stopnia nowości	Projekty o niskim stopniu nowości
		Projekty o wysokim stopniu nowości
	Według rozmiaru	Projekty wielkie
		Projekty duże
		Projekty małe
	Według tematyki przedsięwzięć	Projekty inżynierskie
		Projekty  produkcyjne
		Projekty zarządcze
		Projekty badawcze

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Trocki 2003

W nieco podobny sposób, klasyfikują projekty według cech  Robert K. Wysocki i Rudd McGary „Ta klasyfikacja  jest powszechnie stosowana w wielu organizacjach. Przy podziale projektów brane są pod uwagę następujące cechy”:

Ø  Ryzyko — określa się poziom ryzyka (wysokie, średnie, niskie).

Ø  Wartość ekonomiczna projektu — określa się odpowiedni jej poziom (wysoki, średni, niski).

Ø  Czas realizacji — ustala się kategorie (np. czas realizacji do 3 miesięcy, od 3 do 6 miesięcy, od 6 do 12 miesięcy itd.).

Ø  Złożoność — określa się odpowiedni poziom złożoności (duży, średni lub mały).

Ø  Rodzaj wykorzystanej technologii — określa się kilka kategorii (sprawdzoną, używaną wcześniej w wąskim zakresie, znaną organizacji w zakresie podstawowym, nieużywaną wcześniej itp.).

Ø  Liczba departamentów uczestniczących w projekcie — określa się liczbę departamentów (jeden, kilka, kilkanaście, wszystkie).

Ø  Wielkość kosztów projektu.

O tym, do jakiej idei projekt zostanie przyporządkowany, decyduje jego zarys. Idea projektu precyzuje, które metodologie są wykorzystywane w projekcie i w jakim stopniu. „Ta klasyfikacja pozwala przyporządkowywać metodologię do projektu. Dlatego ta jest rekomendowana. Reguła „jedno lekarstwo na wszystkie choroby” nie sprawdza się w zarządzaniu projektami”.

Klucz do automatycznej klasyfikacji projektów

Typ projektu	Czas realizacji	Ryzyko	Złożoność	Rodzaj wykorzystywanej technologii	Prawdopodo-bieństwo wystąpienia problemow
A	Powyżej 18 miesięcy	wysokie	duża	Nieużywana wcześniej	Prawie stuprocentowe
B	9 – 18 miesięcy	średnie	średnia	Znana organizacji w zakresie podstawowym	wysokie
C	3 – 9 miesięcy	niskie	mała	Używana wcześniej w wąskim zakresie	umiarkowane
D	Powyżej      3 miesięcy	Bardzo niskie	Bardzo mała	sprawdzona	Prawie zerowe

Źródło: Wysocki, McGary 2005